Yol Bisikleti Lastikleri: Bilmeniz gerekenler

Yol bisikleti lastiklerini anlamamız için öncelikle jargona hakim olmalıyız.

Günümüzde yol bisikleti lastikleri üç farklı tipte üretiliyor; clincher, tubeless ve tubular.

Clincher lastik nedir?

İç lastik kullanımı gerektiren standart yol bisikleti lastiğidir. Hala en yaygın kullanıma sahip olan modeldir. Clincher lastikler, kancalı veya diğer ifadeyle çentikli jant çemberi gerektirir. Lastik, çember içine oturduğunda iç yanal duvarlarda kanca görevi gören çıkıntıya tutunurlar.

Tubeless lastik nedir?

İç lastik kullanımı gerektirmeyen türdür. İç lastikli yapıya göre daha alçak hava basıncı ile kullanılabilirler. Patlama riskini minimize ederler, lastik janta uygulandıktan sonra içine kapatıcı sıvı uygulanır. Bu sıvı, lastiğin delinmesi durumunda kapatıcı görevi görerek hava kaçışını engeller. Delinmenin büyüklüğüne göre çoğu zaman sürücü lastiğin patladığını fark etmeden yola devam eder. Tubeless lastikler de hookless uyumlu olup olmadıklarına göre kendi içlerinde ikiye ayrılırlar. Hookless yapı, jant çemberinde lastiğin tutunmasını sağlayan çentik veya kanca olarak adlandırılan ekin bulunmadığı sistemdir.

Tubular lastik nedir?

Bir iç lastiğin dış yapıya dikildiği ve ardından bu yekpare yapının tubulara özel jant çemberine yapıştırıldığı sistemdir. Tubular sistemde, lastiği janta tutturan sadece yapıştırıcıdır. Jantta lastiği tutacak bir çentik veya duvar bulunmaz. Bu yüzden tubular jant çemberleri sadece tubular lastiklerle çalışır. Sunduğu performans avantajı nedeniyle profesyoneller tarafından tercih edilse de günümüzde yerini hızla tubeless yapıya bırakmaya başlamıştır. Zahmetli bir sistem oluşu ve patlama durumunda çaresiz kalma olasılığının yüksek olması nedeniyle amatörler tarafından tercih edilmezler.

Lastik Ebatları

Lastiklerin 700 x 25mm, 700x 28mm gibi sayılarla ifade edildiklerini görebilirsiniz. Bu ölçüler lastiğin boyutunu ifade eder.

Verilen ilk sayı teker çapını ifade eder. 700c lastikler, yol bisikletleri için en yaygın boyut olan 700c tekerleklere takılır. Çok küçük bir yol bisikletiniz veya gravel bisikletiniz varsa, daha küçük çaplı 650b tekerlekleriniz de olabilir ve bu durumda 650b tekerlere uygun lastiğe ihtiyacınız olacaktır. Dağ bisikletleri için bu biraz daha karmaşık çünkü birkaç farklı tekerlek boyutu var, ancak bu günlerde çoğu MTB ya 27,5 inç (yani 650b) ya da 29 inç tekerler kullanıyor.

İkinci sayı, lastiğin şişirildikten sonra milimetre cinsinden genişliğini ifade eder. 25 mm'den daha büyük yol bisikleti lastikleri satın almayı düşünüyorsanız, hem kadronuzun hem de maşanızın yeterli teker açıklığına sahip olduğunu kontrol etmeniz gerekir. Yakın zamana kadar, çoğu yol bisikletinde yalnızca 25 mm lastikler için boşluk vardı, bu nedenle nispeten yeni bir bisikletiniz yoksa, ne yazık ki 28 mm veya daha büyük bir lastiğe yükseltemeyeceğiniz kesin. Yol bisikletiniz nispeten yeniyse ve özellikle disk frenleri varsa, muhtemelen 28 mm veya daha büyük bir lastik takabilirsiniz. Örnek vermek gerekirse 9. jenerasyon TCR 32mm lastiklere kadar desteklerken önceki versiyon maksimum 28mm lastiklere kadar destekliyordu. Aynı şekilde Propel günümüzde 28mm, Defy ise 35mm lastiklere kadar desteklemektedir.

Lastikte TPI nedir?

TPI, "inç başına iplik/lif" anlamına gelir ve lastiğin tek bir katının bir inç karesinden kaç tane dokuma naylon lifin veya pamuk ipliğin geçtiğini gösterir. Daha düşük TPI karkası daha az sayıda, daha kalın lifler kullanırken, daha yüksek TPI karkasları daha fazla sayıda daha ince lifler kullanır. Genel olarak, daha yüksek TPI lastik yapısı daha esnek, konforlu bir sürüş hissi sunar ve daha düşük yuvarlanma direnci sağlar. Yine de bedava öğle yemeği diye bir şey yoktur, çünkü bu lastikler genellikle daha hassastır ve daha düşük TPI karkaslı lastiklere göre delinmeye eğilimlidir. Karkas yapısı bir lastiğin genel yuvarlanma direncinin belirlenmesinde denklemin sadece bir parçasıdır.

Yuvarlanma Direnci nedir?

Bazen 'Crr' (yuvarlanma direnci katsayısı) olarak adlandırılan yuvarlanma direnci, bir lastik bir yüzey boyunca yuvarlanırken kaybedilen enerjidir. Yollar gibi sert yüzeylerde, kayıplar esas olarak lastiğin deformasyonuna ve yol yüzeyi ile lastik sırtı arasındaki sürtünmeye bağlanabilir. Bir lastiğin yuvarlanma direncini belirleyen, yapı, sırt için kullanılan kauçuk bileşimi, şişirme basıncı, lastiğin genişliği ve sırt dahil olmak üzere bir dizi faktör vardır.  Genel olarak, yol kullanımı için, yüksek (ancak çok yüksek olmayan) bir basınca şişirilmiş, esnek bir kasaya sahip kaygan bir lastik (veya minimum diş yapısına sahip bir lastik) istersiniz.

Yol bisikletiniz için lastik seçerken nelere dikkat etmelisiniz?

En iyi bisiklet lastiği süper hafif, delinmelere karşı tamamen dirençli ve hızlı olmalıdır. Ancak ne yazık ki, böyle bir lastik mevcut değil ve bu nedenle genellikle bu üç özellikten ikisiyle yetinmek zorundasınız.

Baskın sürüş tercihiniz en iyi lastik seçiminizi belirlemelidir. Örneğin, zamanınızın çoğu bozuk yollarda veya zorlu şehir içi yollarda işe gidip gelmekle geçiyorsa, hız ve ağırlık yerine patlak korumasına yönelik bir lastik kullanmanız daha iyi olacaktır. Öte yandan, sık sık düzgün, tozsuz ve kuru olan iyi yollarda sürüyorsanız,  patlak koruması az ve süper hafif, lastikler harika bir seçim olabilir. Çoğu lastiğin ağırlık / delinme koruması / yuvarlanma direnci üçgeninde nerede olduğunu ambalajlarına veya üreticinin web sitesine bakarak öğrenebilirsiniz. 

Clincher lastiklerin avantajları neler?

Clincher, yol bisikletlerinde bulunan en yaygın lastik türüdür. Dış lastikten ayrı bir iç lastikle çalışır. Lastiğin damağı jant çemberinin içine doğru kıvrılan ve kanca görevi gören çentikli yapıya oturur ve lastik janta bu sayede tutunur. Clincher'in en büyük avantajı patlak tamirinin her zaman kolayca tamir edilmesidir. Bu genellikle bir veya iki plastik levye gerektirir.

Clincher lastikler katlanabilme özelliğine göre ikiye ayrılır. Buradaki fark lastiğin damağında yani janta tutunduğu bölümde kullanılan malzemeden kaynaklanır. Bir dış lastiğin katlanmasına izin veren dayanıklı Kevlar malzemedir, katlanamayan lastiklerin damakları ise çelik telden yapılmıştır.

Katlanır lastikler, daha pahalıdır ancak daha hafiftir. Janta daha kolay takılır ve janttan daha kolay sökülürler. Katlanmaları sürüş sırasında önemsiz bir ayrıntıdır ancak katlanır lastikler yapı ve malzeme itibarıyla biraz daha düşük yuvarlanma direncine sahip oldukları söylenebilir.

Tubeless lastiklerin avantajları neler?

Tubeless lastiklerde bir iç lastik bulunmaz. Tıpkı çoğu modern arabadaki lastikler gibi, lastik ve jantın hava geçirmez hale gelmesi üzerine tasarlanmışlardır. İç lastiksiz bir kurulum, tubeless lastikler (esnemeye dayanıklıdırlar), tubeless uyumlu jantlar, özel bir sibop, sızdırmazlık maddesi ve özel jant bandı gerektirir. Buradaki fikir, iç lastiğin denklemden çıkarılması ile daha hafif bir sistem ve yuvarlanma direncinin azaltmasıdır. Söz konusu iç lastik olmadan, patlak korkusu olmadan daha düşük lastik basınçları çalıştırabilirsiniz, bu da daha rahat bir sürüş ve daha fazla yol tutuşu anlamına gelir. Kullanılan sıvı keskin nesnelerden kaynaklanan deliklerin kapatılmasını sağlar. Sıvının deliği kapatamadığı durumlarda iç lastik kullanılabilir.

Bisiklet endüstrisinin çoğu ve özellikle tekerlek ve lastik üreticileri, yol bisikletçiliğinin geleceğinin tubeless olduğuna inanıyor. Aslında, bugünlerde tubeless uyumluluğu olmayan yeni bir lastik veya tekerlek seti görmek oldukça sıra dışı. Hatta bazı markalar, yol bisikleti için hookless (çentiksiz) jantları piyasaya sürmeye başladı ve Giant bu konuda öncü markalardan biri. Bir hookless jantta sadece tubeless özellikli lastikler kullanılabilir. Çünkü standart clincher lastikler (damakları oldukça esnektir), şişirildiklerinde janta tutunmak için jant çemberinde çentikli yapıya ihtiyaç duyarlar. Hookless jantlar yeni bir teknoloji olduğu için henüz tüm markaların tüm tubeless lastik modelleri çentiksiz yapıyla uyumlu değildir. Lastik ve jant üreticileri bu yüzden uyumlu marka ve modelleri labaratuvar ortamında test ederek duyuruyorlar. Hookless özellikli bir jantınız varsa kesinlikle sadece önerilen lastikleri önerilen basınç değerleri içinde kullanmanız gerekir.

Yuvarlanma Direncini ne etkiler?

Lastiğin yapısı

Daha ince bir dış yüzeye ve daha yüksek TPI kaplamasına sahip lastikler daha esnek olma eğilimindedir ve bu nedenle deforme olmak için daha az enerji gerektirir. Bu da, yuvarlanma direncini azaltır ve daha az enerji kaybı sunar. 

Lastiğin sırtında kullanılan kauçuk bileşiminin tam tarifi de büyük bir fark yaratır. Sürtünme ve tepki kayıplarını azaltmak için silika veya grafen gibi katkı maddeleri kullanılır, ancak her üretici kendi kesin tarifini çok dikkatli bir şekilde korur.

Lastik sırtının kalınlığını artırmak veya delinmeye karşı koruma şeritleri veya katmanları eklemek, lastiği deforme etmek için gereken enerji miktarını artırarak yuvarlanma direncini de etkileyebilir. En hızlı lastikler esnek gövdeleri, ince bir dış yüzeyi ve düşük sürtünmeli kauçuk bileşenleri bir araya getirir. Bununla birlikte, bu lastiklerin dezavantajları, genellikle önemli ölçüde azalan delinme koruması ve kullanım ömrüdür. Daha sert karkaslarda daha kalın dişler kullanan lastikler daha yavaş çalışacak, ancak genellikle daha iyi delinme koruması ve kullanun ömrü sunar.

Hiçbir şeyin bir delinmeden daha yavaş olmadığı bir gerçek. Zamana karşı yarışan lastiklerin antrenman, uzun mesafe sporları veya işe gidip gelmeler için en iyi seçim olması pek olası değildir. Kişisel sürüş ihtiyaçlarınız için doğru özellik dengesine sahip lastikleri seçin.

Lastiğin Genişliği

Bilmeniz gereken en önemli şey, çoğu insan için daha geniş lastiklerin genellikle daha hızlı ve daha rahat olduğudur. Bunun nedeni, aynı basınçta, daha geniş lastiklerin, dar lastiklere göre yolla daha kısa temas alanına sahip olmasıdır ve bu, lastiğin yuvarlanma direncini azaltan deformasyonunu azaltır. Tabii ki, gerçek dünyada, daha geniş lastikleri daha düşük basınçlarda kullanma eğilimindeyiz, bu da yuvarlanma direnci avantajını ortadan kaldırabilir, ancak aynı zamanda daha geniş lastikle daha fazla konfor ve yol tutuş elde edersiniz, bu da nasıl büyük bir fark yaratır? Kusurlu yollarda daha hızlı sürebilirsiniz.

Lastik Basıncı

Velodrom gibi tamamen pürüzsüz bir yüzey, daha yüksek basınç kullanımı, daha az lastik deformasyonu ve dolayısıyla daha düşük yuvarlanma direnci sunar. Çoğu insanın çok iyi bildiği gibi, gerçek dünyada bindiğimiz yollar ise tamamen düzgün değildir. Aslında çok yakından bakacak olursanız, en düzgün yol bile aslında küçük delikler, tümsekler ve kusurlarla doludur.

Bu nedenle, çok yüksek basınçta çalışan lastikler yol yüzeyinde sekme eğilimindedir. Bu size hızlı gelebilir ama aslında sizi yavaşlatıyor çünkü pedallara verdiğiniz enerji, lastik yerle temas halinde değilken bisikleti ileri götürmeye katkıda bulunmuyor. Lastik basıncınızı düşürmek, lastiğin bir tür süspansiyon sistemi gibi hareket etmesini sağlar, kauçuğunuzu yolla daha fazla temas halinde tutar ve enerji girişinizi daha az boşa harcar.

Lastik basıncının anahtarı, lastiğin deformasyonunu en aza indirecek kadar yüksek, ancak titreşimleri emecek ve kauçuğu bindiğiniz yüzeyle temas halinde tutacak kadar düşük olması arasında doğru dengeyi bulmaktır. Ne yazık ki, bunun sizin için hangi basınçta olacağına dair kesin ve hızlı bir kural yok çünkü tıpkı dağ bisikleti lastik basınçları gibi, ne tür arazide bindiğiniz, hangi tekerlekleri ve lastikleri kullandığınız ve nasıl kullandığınız gibi sayısız faktöre bağlıdır. Verebileceğimiz en iyi tavsiye, üreticinin tavsiyelerine uymak, farklı basınçları denemek ve biraz fazla yüksek yerine biraz fazla düşük olma yönünde hata yapmaktır. Bu şekilde en azından daha rahat olacak ve daha fazla tutuşa sahip olacaksınız.

Tubeless mı, İç Lastik mi?

Clincher sistemdeki iç lastikler bazı sürtünme ve tepki kayıplarının kaynağıdır. Daha ince, daha hafif iç lastikler genellikle yuvarlanma direncine daha az katkıda bulunur çünkü deforme olacak daha az malzeme vardır, yani daha esnektirler. Lateks iç lastikler, standart  iç lastiklerden daha pahalı olmasına rağmen, daha da az yuvarlanma direnci sunar çünkü lateks,  daha esnektir ve deforme olmak için daha az enerji gerektirir.

Tubeless sistemler, iç lastiği tamamen ortadan kaldırarak azaltılmış yuvarlanma direnci sunar. Bununla birlikte, "şambriyelsiz bu nedenle daha hızlıdır" demek kadar basit değildir çünkü iç lastiksiz lastikler genellikle hava geçirmez hale getirmek için lastiğin kendisine daha fazla malzeme eklenir, bu da eşdeğer bir clincher lastiğe kıyasla lastiğin yuvarlanma direncini artırabilir. Şambriyelsiz lastik sistemine eklenen sızdırmazlık maddesi miktarının da yuvarlanma direncini etkilediği bilinir (gerekenden daha fazla sızdırmazlık maddesi eklemek yuvarlanma direncini artırır), bu nedenle her zaman üreticinin talimatlarına uymanızı öneririz.

Bisiklet Lastikleri ile ilgili Sık Sorulan Sorular

Dış Lastikte Bead (Damak) nedir?

Lastiğin janta tutunduğu yüzeydir. Lastiğin içindeki hava basıncı damağı dışarı iterek janta tutunmalarını sağlar. Hookless jantlar, tubeless özellikli özel bir damak yapısına sahip lastiklerin kullanılmasını gerektirir çünkü hookless uyumlu olmayan bir lastik şişirildiğinde janttan esneyerek kendini dışarı atabilir ve tehlikeli sonuçlar doğurabilir.

Dış Lastikte Casing (karkas) nedir?

Bu, lastiğin ana gövdesinin etrafına "dokunan" kumaştır. Büyük çoğunluk naylon kumaş kullanırken, üst düzey lastikler pamuk veya ipek kullanabilir. İnç başına lif (TPI) değeri nedeniyle karkasın sürüş kalitesi üzerinde önemli bir etkisi vardır. Düşük TPI değerine sahip lastikler daha kalın liflere sahiptir ve bu da daha fazla yuvarlanma direncine neden olurken lastiği delinmelere karşı daha dirençli hale getirir. Yüksek TPI değerine sahip lastikler, daha az yuvarlanma direnci ve daha düşük ağırlık için daha ince lifler kullanır, ancak delinmelere karşı daha hassas olurlar.

Dış Lastikte sidewall (yanal duvar) nedir?

Lastiğin yanal duvarı lastiğin dış yüzeyindek sırt kısmı ile damak arasındaki bölümdür. Her lastik, kullanım amacına bağlı olarak farklı kauçuk bileşenlerine ve kalınlığa sahiptir.

Dış lastikte sub-thread (iç katman) nedir?

Bazı lastiklerde, patlamaları önlemek için bir iç katman bulunur. Daha ucuz lastikler, lastiğin dış kaplaması altında ek bir kauçuk tabakasına sahip olabilirken, daha yüksek fiyatlı lastiklerde özel olarak tasarlanmış kumaş şeritler bulunur. Bunlar, artan yuvarlanma direnci gibi talihsiz bir yan etkiye sahiptir.

Dış lastikte thread (kaplama) nedir?

Bu yol ile temas eden kauçuktur. Yan duvardan daha kalındır ve bazen üç boyutlu bir desene sahiptir. Sırt deseni, hararetle tartışılan bir konudur ve birçok kişi, yol bisikleti lastiklerinin dişe ihtiyaç duymadığını iddia eder. Son testler, sırt deseninin lastiklerin aerodinamik performansını da etkileyebileceğini gösteriyor. Farklı lastikler için kullanılan kauçuk bileşimleri, yakından korunan ticari sırdır. Genel olarak, daha yumuşak bileşimler daha hızlıdır ancak çabuk aşınır, daha sert bileşimlerin ise kullanım ömrü uzundur ancak aynı yol tutuşuna sahip olmaz.

Bisikletimin lastiğini ne zaman değiştirmeliyim?

Bir lastiği ne zaman değiştireceğinize karar vermek için kesin ve hızlı bir kural yoktur. Bazılarının aşınma göstergeleri vardır - genellikle sırtta lastiğin ömrü boyunca aşınacak bir nokta veya oluk. Çoğu durumda, bu göstergeler lastiklerinizde ne kadar ömür kaldığına dair oldukça iyi bir işaret sunar, ancak bunlar mükemmel değildir. Bu işaretlere sahip olmayan lastikler için, sırt ve yan duvarlardaki sıyrıklara ve kesiklere veya lastiğin ortasındaki düz bir kısma veya herhangi bir garip topak veya şişkinliğe dikkat edin. Kesikler ve sıyrıklar, altındaki gövde kumaşını görebileceğiniz kadar derinse veya sürekli olarak patlaklarla karşılaşıyorsanız, yeni bir lastik zamanı gelmiştir.